Papierhistorie in Noord-Nederland
De fabricage van papier in de noordelijke provincies van ons land is nooit van grote betekenis geweest. In 1732 kreeg de stad Groningen haar eerste en enige papiermolen. Het gebrek aan animo om de papierindustrie uit te breiden zou kunnen liggen aan de grote afstand van het handelscentrum Amsterdam. Maar volgens Henk Voorn in zijn standaardwerk over de geschiedenis van de Nederlandse papierindustrie, spelen voor de ontwikkeling van de papiernijverheid ook altijd persoonlijke, menselijke factoren een belangrijke rol. De karaktereigenschappen, opvattingen, tradities en goede onderlinge samenwerking van de Zaanse ondernemers die in de Zaanstreek de bloei van de nijverheid stimuleerden, ontbraken in het noorden. De bedrijven die het lang volhielden, zoals de Groningse witpapiermolen (1732-1842) en de Friese grauwpapiermolen (1767-1905) functioneerden verantwoord in technisch en commercieel opzicht, maar misten goed ondernemerschap.
In Drenthe is maar één papiermolen gebouwd, namelijk door bakker Jan Wolthuis in 1859 in Nieuw-Buinen. De bedoeling was om de windmolen zowel te gebruiken om het koren voor zijn bakkerij te malen als voor de vervaardiging van pakpapier. Door een rampzalig ongeluk kwam er na enkele maanden al een einde aan zijn onderneming: bakker Jan viel met een zak graan van de tweede zoldering naar beneden op de begane grond en overleed ter plaatse. In 1864 verkocht weduwe Wolthuis de molen en werd de papiermakerij die in een apart gebouwtje was ondergebracht door de nieuwe eigenaar gesloopt. Of de molen tussen 1859 en 1864 ooit papier heeft geproduceerd is niet bekend.
Tegen het einde van de negentiende eeuw gaat de papierindustrie toch een rol spelen in het Noorden. In Leeuwarden werd in 1867 de eerste Friese strokartonfabriek opgericht, enkele jaren daarna gevolgd door de eerste Groningse strokartonfabriek in Hoogezand, de NV Strocartonfabriek Hooites Beukema. De fabricage van strokarton ontwikkelde zich tot een ‘typisch Groningse’ nijverheid: van de 26 strokartonfabrieken in het Noorden stonden er 23 in de provincie Groningen. Aan deze nieuwe tak van de papiernijverheid nam ook Drenthe deel, echter op zeer bescheiden schaal: slechts een fabriek heeft ze binnen haar grenzen gehad, de Coöperatieve Drentsch-Overijsselsche Strocartonfabriek (DOS) te Coevorden, opgericht in 1907-1908.
Noord-Nederland heeft de strokartonfabricage niet uitgevonden. Eerder waren er al enkele strokartonfabrieken in het Duitse Oost-Friesland. Deze bedrijven betrokken een aanzienlijk deel van hun stro uit Groningen, waar door het ontbreken van veeteelt het stro als afval werd beschouwd en vaak werd verbrand. Maar toen duidelijk werd dat er van het stro ook een verkoopbaar product gemaakt kon worden, begon men het Duitse voorbeeld te volgen.
